Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας υπολογίζει ότι το έτος 2030 πάνω απο 1,5 δισεκατομμύρια γυναίκες θα βρίσκονται στην ηλικία άνω από 50 ετών. Όταν μια γυναίκα γίνεται εμμηνοπαυσιακή, προσβλέπει σε τουλάχιστον άλλα 30 χρόνια υγιούς και παραγωγικής ζωής, την οποία όμως χαρακτηρίζει η έλλειψη των οιστρογόνων. Σήμερα η γυναίκα δραστηριοποιείται εκτός από τον οικογενειακό, στον επαγγελματικό, κοινωνικό και πολιτικό στίβο, και έχει επομένως δικαίωμα να γνωρίζει τις επιπτώσεις της έλλειψης των οιστρογόνων στην υγεία της και στην ποιότητα της ζωής της. Έχει επίσης δικαίωμα να γνωρίζει τις πολύπλευρες δυνατότητες που παρέχει σήμερα η Ιατρική για την διατήρηση της ποιότητας της ζωής της.
Το κλιμακτηριακό σύνδρομο αποτελεί την βασικότερη άμεση επίπτωση της εμμηνόπαυσης. Οι εξάψεις είναι το χαρακτηριστικότερο και περισσότερο βασανιστικό σύμπτωμα. Σε πολλές γυναίκες οι εξάψεις διαρκούν για πολλά χρόνια μετά τη διακοπή της εμμήνου ρύσεως. Η ψυχοσυναισθηματική αστάθεια, η ευερεθιστότητα, το αίσθημα κόπωσης, η αϋπνία και η απώλεια ενδιαφέροντος για τις συνήθεις ασχολίες αποτελούν τα βασικότερα ψυχικά ενοχλήματα του κλιμακτηριακού συνδρόμου. Οι κεφαλαλγίες και οι αρθραλγίες αποτελούν ψυχοσωματικές συνιστώσες του συνδρόμου. Τέλος η κολπική ξηρότητα, ο πόνος κατά την επαφή και η έλλειψη σεξουαλικού ενδιαφέροντος συνιστούν για πολλές γυναίκες οξύ πρόβλημα.
Η Ορμονική θεραπεία (ΟΘ) αποτελεί την απάντηση της ιατρικής επιστήμης στις απαιτήσεις της σύγχρονης γυναίκας για καλή ποιότητα ζωής και μακροχρόνια φροντίδα της υγείας. Η ΟΘ ουσιαστικά υποκαθιστά τα οιστρογόνα που δεν μπορεί να παράγει πια η ωοθήκη αλλά σε πολύ μικρότερη δοσολογία. Η ΟΘ χωρίζεται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: σε θεραπεία μόνο με οιστρογόνα, η οποία χορηγείται σε γυναίκες που έχουν υποστεί υστερεκτομή (αφαίρεση μήτρας) και σε συνδυασμένη θεραπεία με οιστρογόνα και προγεστερόνη, η οποία χορηγείται σε γυναίκες που έχουν την μήτρα τους. Η προγεστερόνη προστατεύει τη μήτρα από τη διεγερτική δράση των οιστρογόνων, με αποτέλεσμα η συνδυασμένη θεραπεία να θεωρείται απόλυτα ασφαλής για τη μήτρα. Με την πρόοδο της φαρμακολογίας συνεχώς κυκλοφορούν νέα σκευάσματα με πολύ μικρή περιεκτικότητα σε ορμόνες, που αυξάνουν την ασφάλεια της θεραπείας σε μακροχρόνια βάση.
Η ΟΘ θεραπεύει πλήρως το κλιμακτηριακό σύνδρομο,ανακουφίζοντας τη γυναίκα από τις εξάψεις, βελτιώνοντας τον ύπνο, αποκαθιστώντας την ψυχική ευεξία και την ερωτική διάθεση. Περαιτέρω, η ΟΘ προλαμβάνει και θεραπεύει την ατροφία του ουρογεννητικού συστήματος και τις ενοχλητικές της συνέπειες, όπως τις υποτροπιάζουσες κυστίτιδες και κολπίτιδες, όπως και την ακράτεια των ούρων. Επίσης η ΟΘ αποκαθιστά την εφύγρανση του κόλπου μειώνοντας έτσι τη δυσπαρεύνια, τον πόνο δηλαδή κατά την επαφή που πολλές μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες αισθάνονται. Όσον αφορά το μεταβολισμό, η ΟΘ αναστέλλει τη συσσώρευσή του λίπους στην κοιλιακή χώρα που παρατηρείται μετά την εμμηνόπαυση και επιπλέον εμποδίζει την ατροφία του μυικού συστήματος συνεπεία της οιστρογονικής ανεπάρκειας. Τέλος, η ΟΘ διατηρεί την περιεκτικότητα ύδατος του δέρματος και την πυκνότητά του σε κολλαγόνο, προλαμβάνοντας την ατροφία και τη δημιουργία ρυτίδων.
Μακροχρόνια, η ΟΘ αναστέλλει τη ραγδαία απώλεια οστικής μάζας που παρατηρείται τα πρώτα χρόνια μετά την εμμηνόπαυση. Επίσης, εάν μια γυναίκα ξεκινήσει έγκαιρα την θεραπεία, δηλαδή σε μικρό χρονικό διάστημα μετά το τέλος της περιόδου, μπορεί να ωφεληθεί και από πλευράς καρδιαγγειακού κινδύνου, δεδομένου ότι η ΟΘ σε ηλικίες μικρότερες των 60 ετών έχει ευεργετικές επιδράσεις στην καρδιά και στα αγγεία.
Ο φόβος για τις πιθανές παρενέργειες αποτελεί τον κύριο λόγο για τον οποίο πολλές γυναίκες αποφεύγουν να χρησιμοποιήσουν τη ΟΘ. Μακροχρόνια λήψη υψηλών δόσεων, συνήθως πάνω από 5 χρόνια χωρίς διακοπή, μπορεί να αυξήσει ελαφρά τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού. Σε απόλυτους αριθμούς όμως ο κίνδυνος καρκίνου του μαστού είναι εξαιρετικά μικρός: 2-4 επιπλέον περιστατικά ανά 1000 γυναίκες. Χρησιμοποιώντας τις κατάλληλες ουσίες στην μικρότερη δυνατή δόση, πρακτικά ελαχιστοποιούμε τον κίνδυνο σε κλινικό επίπεδο. Όσον αφορά τη φλεβική θρόμβωση, ο κίνδυνος από τη ΟΘ αφορά τη θεραπεία με χάπια, και κυρίως εντοπίζεται στις μεγάλες γυναίκες υψηλού σωματικού βάρους. Το πρόβλημα της φλεβικής θρόμβωσης μπορούμε να το παρακάμψουμε χρησιμοποιώντας διαδερμική θεραπεία (αυτοκόλλητα επιθέματα στο δέρμα, ή ζελέ που το επαλείφουμε καθημερινά στο δέρμα), τα οποία, σύμφωνα με τα νεώτερα δεδομένα δεν αυξάνουν τον κίνδυνο φλεβικής θρόμβωσης.
Σε κάποιες γυναίκες η εμμηνόπαυση έρχεται πολύ νωρίτερα από την φυσιολογική ηλικία. Η κατάσταση αυτή σε ηλικίες μικρότερες των 45 ονομάζεται πρώιμη εμμηνόπαυσηκαι σε ηλικίες μικρότερες των 40 ονομάζεται πρώιμη ωοθηκική ανεπάρκεια (premature ovarian failure). Τα αίτια στις περισσότερες φορές παραμένουν αδιευκρίνιστα, ενώ ένα σημαντικό ποσοστό περιπτώσεων οφείλεται σε χειρουργική αφαίρεση των γεννητικών οργάνων, σε χημειοθεραπεία ή ακτινοβολία λόγω κακοήθων νοσημάτων και τέλος σε αυτοάνοσα αίτια (παραγωγή αντισωμάτων από τον οργανισμό που καταστρέφουν τις ωοθήκες). Η πρώιμη ωοθηκική ανεπάρκεια θεωρείται νόσος, δεδομένου ότι σχετίζεται με 3-6 φορές αύξηση του κινδύνου για οστεοπόρωση και πρώιμη καρδιοπάθεια. Ως εκ τούτου όλες οι γυναίκες με πρώιμη ωοθηκική ανεπάρκεια πρέπει να λαμβάνουν θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης, ανεξαρτήτως της παρουσίας κλιμακτηριακών συμπτωμάτων. Η διάρκεια της θεραπείας είναι συνήθως μέχρι την φυσιολογική ηλικία εμμηνόπαυσης, δηλαδή τα 50-52 έτη της ηλικίας.
Η οστεοπόρωση αποτελεί σήμερα παγκόσμια επιδημία. Η μία στις δύο γυναίκες σε όλο τον κόσμο θα προσβληθεί από οστεοπορωτικό κάταγμα. Η εμμηνοπαυσιακή γυναίκα έχει αυξημένο ρυθμό οστικής απώλειας και επομένως αυξημένο κίνδυνο για οστεοπορωτικό κάταγμα. Σε μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο Ιατρείο μας, διαπιστώσαμε ότι σχεδόν 1 στις 10 υγιείς μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες μέσης ηλικίας 56 ετών εμφανίζουν κάταγμα στην σπονδυλική στήλη. Επειδή η οστεοπόρωση δεν δίνει συμπτώματα παρά μόνο σε προχωρημένο στάδιο, πρωταρχική σημασία έχει η πρόληψη. Ο πρώτος έλεγχος πρέπει να γίνεται κατά την έναρξη των κλημακτηριακών διαταραχών. Σήμερα υπάρχουν πολλές φαρμακευτικές επιλογές για την πρόληψη της οστεοπόρωσης, οι οποίες διαφοροποιούνται ανάλογα με την ηλικία, τα χρόνια στην εμμηνόπαυση και το ατομικό ιστορικό της κάθε γυναίκας.
Τα καρδιαγγειακά νοσήματα αποτελούν ένα πολύ σημαντικό παράγοντα νοσηρότητας και θνητότητας στην εμμηνοπαυσιακή γυναίκα. Από πολύ παλιά ήταν γνωστό ότι γυναίκες στην αναπαραγωγική ηλικία έχουν πολύ χαμηλότερο κίνδυνο να παρουσιάσουν καρδιοπάθεια σε σχέση με τους άνδρες αντίστοιχης ηλικίας και αυτό αποδίδεται στην προστατευτική δράση των οιστρογόνων. Η εμμηνόπαυση συνδέεται με αύξηση της χοληστερόλης, διαταραχή στον μεταβολισμό της γλυκόζης, αύξηση της αρτηριακής πίεσης και αύξηση του σωματικού βάρους, ειδικά του κοιλιακού λίπους, που θεωρείται και το πιο επιβλαβές. Αποτέλεσμα των διαταραχών αυτών είναι η αύξηση του καρδιαγγειακού κινδύνου, ο οποίος εξισώνεται προοδευτικά με αυτόν των ανδρών. Σύμφωνα με έρευνα του Ιατρείου μας σε συνεργασία με το Αγγειολογικό Εργαστήριο της Θεραπευτικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, 1 στις 3 γυναίκες εμφανίζουν πλάκες αρτηριοσκλήρυνσης στις καρωτίδες τους μέσα στην πρώτη 10ετία μετά την εμμηνόπαυση. Στο Ιατρείο μας προσπαθούμε να εντοπίσουμε παράγοντες κινδύνου για αρτηριοσκλήρυνση σε κάθε γυναίκα και να παρέμβουμε προληπτικά το νωρίτερο δυνατό.
